परिचय

स्वास्थ्य सेवा विभाग (DoHS)

स्वास्थ्य सेवा विभाग (DoHS) को समग्र उद्देश्य नेपालभर पूर्वारोपण, प्रवर्द्धन र उपचारात्मक स्वास्थ्य सेवाहरू प्रदान गर्नु हो। DoHS स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय (MoHP) अन्तर्गतका तीन विभागहरूमध्ये एक हो। DoHS र MoHP को संस्थागत संरचना अनुसार, संस्थागत दृष्टिकोणमा स्वास्थ्य चौकी (HP) आधारभूत स्वास्थ्य सेवाका लागि पहिलो सम्पर्क बिन्दु हो। तर व्यवहारमा, HP स्वयम्सेवी कार्यकर्ताहरू जस्तै परम्परागत धाई (TBAs) र महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका (FCHVs) हरूको सन्दर्भ केन्द्र हो साथै सामुदायिक आधारित गतिविधिहरू जस्तै प्राथमिक स्वास्थ्य सेवा (PHC) आउटरीच क्लिनिक र खोप कार्यक्रम (EPI) क्लिनिकहरूको स्थल हो। HP भन्दा माथिका प्रत्येक तहहरू HP बाट प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र (PHCC), त्यसपछि जिल्ला, अञ्चल, र क्षेत्रीय अस्पतालहरू हुँदै काठमाडौंका विशेष विशिष्ट उपचार केन्द्रहरू सम्मको सन्दर्भ केन्द्र (referral point) को रूपमा कार्य गर्छन्। यो सन्दर्भ संरचना यस्तो तरिकाले डिजाइन गरिएको छ कि अधिकांश जनसंख्याले आफू बसोबास गर्ने स्थान नजिकै सुलभ मूल्यमा सार्वजनिक स्वास्थ्य सेवा र सामान्य उपचार प्राप्त गर्न सकून्। अर्कोतर्फ, यो प्रणाली केन्द्रदेखि परिधिसम्म भौतिक, आर्थिक, प्राविधिक र अनुगमनात्मक सहयोग उपलब्ध गराउँदै तल्लो तहका लागि सहयोगी संयन्त्रको रूपमा कार्य गर्छ।

कार्यहरूको वर्णन (Description of Tasks)

• नेपाल सरकारलाई स्वास्थ्यसम्बन्धी नीतिहरू निर्माण गर्न आवश्यक प्राविधिक सल्लाह प्रदान गर्ने, यस्ता नीतिहरू अनुरूप स्थापना गरिएका स्वास्थ्य संस्थाहरू विकास गर्ने र विस्तार गर्ने।

• स्वास्थ्य संस्थाहरूका लागि आवश्यक जनशक्ति निर्धारण गर्ने र छोटो तथा दीर्घकालीन योजनाहरू तयार गरी यस्तो जनशक्ति विकास गर्ने।

• औषधि, उपकरण, सामाग्री आदिको क्षेत्रीय स्तरसम्म आपूर्ति सुनिश्चित गर्न यस्ता स्रोतहरूलाई उचित व्यवस्थापन गर्ने।

• परिवार स्वास्थ्य, परिवार योजना, बाल स्वास्थ्य, संक्रामक रोग नियन्त्रण, कुपोषण उन्मूलन, एड्स तथा यौन रोग नियन्त्रणजस्ता सार्वजनिक स्वास्थ्यका विभिन्न पक्षहरूसँग सम्बन्धित उद्देश्यगत कार्यक्रमहरू तयार गर्ने वा तिनको तयारी गराउने र अनुमोदित कार्यक्रमहरूको कार्यान्वयनमा सहायता परिचालित गर्ने।

• प्राकृतिक विपत्ति र महामारीहरूबाट उत्पन्न हुने समस्याहरूको तत्काल समाधान व्यवस्थापन गर्ने।

• स्वास्थ्य सेवा प्रभावकारिता वृद्धि गर्ने तथा सेवा विकास गर्ने उद्देश्यले विदेशी राष्ट्रहरू तथा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूसँग सम्बन्ध स्थापना गर्ने र सहयोगको क्षेत्र स्पष्ट रूपमा पहिचान गरी स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई विदेशी सहयोग प्राप्त गर्न सहयोग गर्ने।

• निजी क्षेत्र, गैरसरकारी संस्था तथा विदेशी संस्थाहरूलाई स्वास्थ्य सेवामा सहभागी हुन प्रोत्साहित गर्ने वातावरण सिर्जना गर्ने, सम्बन्ध र समन्वय कायम गर्ने, नियमित निरीक्षण तथा अनुगमनद्वारा स्वास्थ्य सेवाको गुणस्तर नियन्त्रण गर्ने।

• स्वास्थ्य सेवासम्बन्धी तथ्यांक, विवरण तथा जानकारीहरू प्रणालीबद्ध रूपमा संकलन गर्ने, अद्यावधिक गर्ने र आवश्यकताअनुसार प्रकाशन गर्ने।

• अधिकृत द्वितीय श्रेणीसम्मका कर्मचारीहरूको पदस्थापन तोक्ने, अन्तर निर्देशनालय सरुवा गर्ने, विभागीय कारवाही प्रारम्भ गर्ने र पुरस्कार प्रदान गर्ने।

• केन्द्रस्तरीय कार्यालय, परियोजनाहरू तथा क्षेत्रीय कार्यालयहरूका लेखा अनियमितताहरू हटाउने।